Türkiye’deki Yatırım Teşvik Sistemi
Yeni yatırım teşvik sistemi, ülkenin stratejik sektörleri için önem arz eden ara mallara olan ithalat bağımlılığını azaltma potansiyeli taşıyan yatırımları teşvik etmek amacıyla özel olarak tasarlanmıştır.
Cari açığın kapatılması, en az gelişmiş bölgelere sağlanan yatırım desteklerinin genişletilmesi, destek unsuru miktarlarının artırılması, kümelenme faaliyetlerinin teşvik edilmesi, teknoloji dönüşümü sağlayacak yatırımların desteklenmesi yeni yatırım teşvik sisteminin temel amaçları arasında yer almaktadır.
Tasarrufları katma değeri yüksek yatırımlara yönlendirmek, üretimi ve istihdamı arttırmak, uluslararası rekabet gücünü arttıracak ve ar-ge içeriği yüksek büyük ölçekli yatırımlar ile stratejik yatırımları özendirmek, uluslararası doğrudan yatırımları arttırmak, bölgesel gelişmişlik farklılıklarını azaltmak, kümelenme ve çevre korumaya yönelik yatırımları özendirmek temel amaçlarla değiştirilerek, uzatılarak ya da kısaltılarak birleştirilebilir
15 Haziran 2012 tarihi ve 2012/3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren yeni teşvik sistemi 5 farklı uygulamadan oluşmaktadır:
- Genel Yatırım Teşvik Uygulamaları
- Bölgesel Yatırım Teşvik Uygulamaları
- Öncelikli Yatırımların Teşviki
- Büyük Ölçekli Yatırım Teşvik Uygulamaları
- Stratejik Yatırım Teşvik Uygulamaları
Destek Unsurları | Genel Yatırım Teşvik Uygulamaları | Bölgesel Yatırım Teşvik Uygulamaları | Büyük Ölçekli Yatırım Teşvik Uygulamaları | Stratejik Yatırım Teşvik Uygulamaları |
---|---|---|---|---|
KDV İstisnası | + | + | + | + |
Gümrük Vergisi Muafiyeti | + | + | + | + |
Vergi İndirimi | + | + | + | |
Sosyal Sigortalar, Prim Desteği, (İşveren Payı) | + | + | + | |
Gelir Vergisi Stopajı İndirimi* | + | + | + | |
Sosyal Sigortalar, Prim Desteği, (Çalışan Payı)* | + | + | + | |
Faiz Ödeme Desteği ** | + | + | ||
Arazi Tahsisi | + | + | + | |
KDV İadesi*** | + |
* Yatırımın Bölge 6’da gerçekleştirilmesi halinde sağlanır. ** Yatırımın Bölgesel Yatırım Teşvik Uygulamaları kapsamında Bölge 3, 4, 5 veya 6’da gerçekleştirilmesi halinde sağlanır. *** Yatırımın Stratejik Yatırım Teşvik Uygulamaları kapsamında 500 milyon TL’nin üzerinde asgari sabit yatırım tutarına sahip olması halinde sağlanır.
Bölge 1 | Bölge 2 | Bölge 3 | Bölge 4 | Bölge 5 | Bölge 6 |
---|---|---|---|---|---|
Ankara | Adana | Balıkesir | Afyonkarahisar | Adıyaman | Ağrı |
Antalya | Aydın | Bilecik | Amasya | Aksaray | Ardahan |
Bursa | Bolu | Burdur | Artvin | Bayburt | Batman |
Eskişehir | Çanakkale, (Bozcaada & Gökçeada hariç) | Gaziantep | Bartın | Çankırı | Bingöl |
İstanbul | Denizli | Karabük | Çorum | Erzurum | Bitlis |
İzmir | Edirne | Karaman | Düzce | Giresun | Diyarbakır |
Kocaeli | Isparta | Manisa | Elazığ | Gümüşhane | Hakkari |
Muğla | Kayseri | Mersin | Erzincan | Kahramanmaraş | Iğdır |
Kırklareli | Samsun | Hatay | Kilis | Kars | |
Konya | Trabzon | Kastamonu | Niğde | Mardin | |
Sakarya | Uşak | Kırıkkale | Ordu | Muş | |
Tekirdağ | Zonguldak | Kırşehir | Osmaniye | Siirt | |
Yalova | Kütahya | Sinop | Şanlıurfa | ||
Malatya | Tokat | Şırnak | |||
Nevşehir | Tunceli | Van | |||
Rize | Yozgat | Bozcaada & Gökçeada | |||
Sivas |
1- Genel Yatırım Teşvik Uygulamaları
Bölge 1 ve 2 için belirlenen asgari sabit yatırım tutarı 1 milyon TL; Bölge 3, 4,5 ve 6 için ise 500.000 TL’dir.
TEMEL YATIRIM TEŞVIK TÜRLERI:
- Gümrük vergisi muafiyeti:
Yatırım teşvik belgesi kapsamında yurt dışından ithal edilen makine ve teçhizat için gümrük vergisi muafiyeti. - KDV muafiyeti:
Yatırım teşvik belgesi kapsamında yurt dışından ya da iç piyasadan tedarik edilen makine ve teçhizat için KDV muafiyeti.
2- Bölgesel Yatırım Teşvik Uygulamaları
Her bölgede desteklenecek sektörler, bölgenin potansiyeli ve yerel ekonomik ölçek büyüklükleri doğrultusunda belirlenirken, sağlanacak desteklerin yoğunluğu bölgelerin gelişmişlik düzeyine bağlı olarak değişiklik göstermektedir.
Asgari sabit yatırım tutarı her sektör ve bölge için ayrı ayrı belirlenmektedir; en düşük tutar 1 milyon TL ile Bölge 1 ve 2 iken, bu tutar diğer bölgelerde 500.000 TL’dir.
Bölgesel Yatırım Teşvik Uygulamaları çerçevesinde verilen desteklerin oran ve süreleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Bölgesel Yatırım Teşvik Uygulamaları | ||||||||
Teşvik Unsurları | Bölge | |||||||
I | II | III | IV | V | VI | |||
KDV İstisnası | VAR | VAR | VAR | VAR | VAR | VAR | ||
Gümrük Vergisi Muafiyeti | VAR | VAR | VAR | VAR | VAR | VAR | ||
Vergi İndirimi | Yatırıma Katkı Oranı (%) | OSB dışı* | 15 | 20 | 25 | 30 | 40 | 50 |
OSB içi* | 20 | 25 | 30 | 40 | 50 | 55 | ||
Sosyal Sigortalar, Prim Desteği (İşveren Payı) | Destek Süresi | OSB dışı* | 2 yıl | 3 yıl | 5 yıl | 6 yıl | 7 yıl | 10 yıl |
OSB içi* | 3 yıl | 5 yıl | 6 yıl | 7 yıl | 10 yıl | 12 yıl | ||
Arazi Tahsisi | VAR | VAR | VAR | VAR | VAR | VAR | ||
Faiz Ödeme Desteği | Yerli Krediler, Döviz / Dövize Endeksli Krediler | YOK | YOK | 3 puan | 4 puan | 5 puan | 7 puan | |
1 puan | 1 puan | 2 puan | 2 puan | |||||
Sosyal Sigortalar, Prim Desteği (Çalışan Payı) | YOK | YOK | YOK | YOK | YOK | 10 yıl | ||
Gelir Vergisi Stopajı İndirimi | YOK | YOK | YOK | YOK | YOK | 10 yıl |
*OSB: Organize Sanayi Bölgeleri
- Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenen Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgeleri’nde yapılacak turizm yatırımları
- Madencilik yatırımları
- Demir yolu ve deniz yolu ile yük veya yolcu taşımacılığına yönelik yatırımlar
- Asgari sabit yatırım tutarı 20 milyon TL olan belirli ilaç, savunma ve havacılık sanayi yatırımları
- Otomotiv, uzay veya savunma sanayisine yönelik test merkezleri, rüzgar tüneli ve benzer nitelikli yatırımlar
- Özel sektör tarafından gerçekleştirilecek ilk, orta ve lise eğitimi yatırımları
- Asgari 50.000 m2 kapalı alana sahip uluslararası fuar yatırımları
- Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından desteklenen Ar-Ge projeleri neticesinde elde edilen ürünlerin üretilmesine yönelik yatırımlar
3- Büyük Ölçekli Yatırım Teşvik Uygulamaları
Aşağıda belirtilen 12 yatırım konusu, Büyük Ölçekli Yatırım Teşvik Uygulamaları çerçevesinde desteklenmektedir.
Büyük Ölçekli Yatırımlar | ||
---|---|---|
Yatırımın Konusu | Asgari Sabit Yatırım Tutarı (milyon TL) |
|
1 | Rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı | 1000 |
2 | Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı | 200 |
3 | Liman ve liman hizmetleri | 200 |
4 | a)Motorlu kara taşıtları ana sanayi b)Motorlu kara taşıtları yan sanayi |
200 50 |
5 | Demir yolu ve tramvay lokomotifleri ve/veya vagon imalatı | 50 |
6 | Transit boru hattıyla taşımacılık hizmetleri | |
7 | Elektronik sanayi | |
8 | Tıbbi alet, hassas ve optik aletler imalatı | |
9 | İlaç üretimi | |
10 | Hava ve uzay taşıtları ve/veya parçaları imalatı | |
11 | Makine (elektrikli makine ve cihazlar dâhil) imalatı | |
12 | Madencilik (metal üretimi dâhil) |
Büyük Ölçekli Yatırım Teşvik Uygulamaları çerçevesinde verilen desteklerin oran ve süreleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Büyük Ölçekli Yatırım Teşvik Uygulamaları | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Teşvik Unsurları | Bölge | |||||||
I | II | III | IV | V | VI | |||
KDV İstisnası | VAR | VAR | VAR | VAR | VAR | VAR | ||
Gümrük Vergisi Muafiyeti | VAR | VAR | VAR | VAR | VAR | VAR | ||
Vergi İndirimi | Yatırıma Katkı Oranı (%) | OSB dışı* | 25 | 30 | 35 | 40 | 50 | 60 |
OSB içi* | 30 | 35 | 40 | 50 | 60 | 65 | ||
Sosyal Sigortalar, Prim Desteği (İşveren Payı) | Destek Süresi | OSB dışı* | 2 yıl | 3 yıl | 5 yıl | 6 yıl | 7 yıl | 10 yıl |
OSB içi* | 3 yıl | 5 yıl | 6 yıl | 7 yıl | 10 yıl | 12 yıl | ||
Arazi Tahsisi | VAR | VAR | VAR | VAR | VAR | VAR | ||
Sosyal Sigortalar, Prim Desteği (Çalışan Payı) | YOK | YOK | YOK | YOK | YOK | 10 yıl | ||
Gelir Vergisi Stopajı İndirimi | YOK | YOK | YOK | YOK | YOK | 10 yıl |
Aşağıdaki yatırım kategorileri, Bölgesel ve Büyük Ölçekli Yatırım Teşvik Uygulamaları kapsamında, vergi indirimi ve sosyal sigortalar prim desteği (işveren payı) açısından bir alt bölgeye sağlanan desteklerden faydalanabilmektedir.
- Organize Sanayi Bölgeleri’nde (OSB) yapılacak yatırımlar
- Aynı sektörde faaliyet gösteren en az beş şirketin iş birliğine dayalı entegrasyon yatırımları
Örnek: Bir OSB içinde Bölge 3 düzeyinde bir yatırım, Bölge 4 düzeyinde vergi indiriminden yararlanabilir. Benzer şekilde, Bölge 6 düzeyinde bir yatırım, % 5 seviyesinde ilave bir yatırıma katkı oranından faydalanabilir.
Aşağıdaki kriterlere uyan yatırımlar Stratejik Yatırım Teşvik Uygulamaları kapsamında desteklenmektedir:
- İthalat bağımlılığı yüksek olan ara malı veya ürünlerin üretimine yönelik
- Asgari sabit yatırım tutarı 50 milyon TL olan
- % 50’den fazlası ithalatla karşılanan
- Asgari % 40 katma değer yaratan (rafineri ve petrokimya yatırımlarında bu şart aranmamaktadır)
- Üretilecek ürünle ilgili toplam ithalat değeri son 1 yıl itibarıyla en az 50 milyon ABD olan (yurt içi üretimi olmayan mallarda bu şart aranmamaktadır)
Stratejik Yatırım Teşvik Uygulamaları | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Teşvik Unsurları | Bölge | ||||||
I | II | III | IV | V | VI | ||
KDV İstisnası | VAR | ||||||
Gümrük Vergisi Muafiyeti | VAR | ||||||
Vergi İndirimi | Yatırıma Katkı Oranı (%) | 50 | |||||
Sosyal Sigortalar, Prim Desteği (İşveren Payı) | Destek Süresi | 7 yıl | |||||
(Bölge 6 için 10 yıl) | |||||||
Arazi Tahsisi | VAR | ||||||
Faiz Ödeme Desteği | Yerli Krediler | 5 puan | |||||
Döviz / Dövize Endeksli Krediler | 2 puan | ||||||
Sosyal Sigortalar, Prim Desteği (Çalışan Payı) | 10 yıl (sadece Bölge 6’da gerçekleştirilecek yatırımlar için) | ||||||
Gelir Vergisi Stopajı İndirimi | 10 yıl (sadece Bölge 6’da gerçekleştirilecek yatırımlar için) | ||||||
KDV İadesi | VAR (sadece 500 milyon TL ve üzeri yatırımlar için) |
KDV İstisnası:
Yatırım teşvik belgesi kapsamında yurt içinden ve yurt dışından temin edilecek makine ve teçhizat için KDV ödenmemektedir.Gümrük Vergisi Muafiyeti:
Yatırım teşvik belgesi kapsamında yurt dışından temin edilecek makine ve teçhizat için gümrük vergisi ödenmemektedir.
Vergi İndirimi:
Gelir ve kurumlar vergisi; toplam indirimli vergi tutarı, yatırıma katkı oranına ulaşıncaya kadar indirim oranları üzerinden hesaplanmaktadır.
Sosyal Sigortalar Prim Desteği (İşçi Payı):
Yatırımla sağlanan ilave istihdam için yasal asgari ücret tutarı üzerinden hesaplanan sosyal sigorta primi işçi payı devlet tarafından karşılanmaktadır. Bu unsur sadece yatırım teşvik belgesi kapsamında Bölge 6’da yapılacak yatırımlar için uygulanmaktadır.
Sosyal Sigortalar Prim Desteği (İşveren Payı):
Yatırımla sağlanan ilave istihdam için yasal asgari ücret tutarı üzerinden hesaplanan sosyal sigorta primi işveren payı devlet tarafından karşılanmaktadır.
Gelir Vergisi Stopajı İndirimi:
Yatırım teşvik belgesi kapsamında yatırımla sağlanan ilave istihdam için belirlenen gelir vergisi stopaja tabi olmamaktadır. Bu unsur sadece yatırım teşvik belgesi kapsamında Bölge 6’da yapılacak yatırımlar için uygulanmaktadır.
Faiz Ödeme Desteği:
Faiz ödeme desteği, yatırım teşvik belgesi kapsamında kullanılan en az bir yıl vadeli yatırım kredileri için sağlanan bir finansman desteğidir. Yatırım teşvik belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarının % 70’ine kadar kullanılan krediye ilişkin ödenecek faizin/kâr payının belli bir kısmı devlet tarafından karşılanmaktadır.
Arazi Tahsisi:
Yatırım teşvik belgesi düzenlenmiş yatırımlar için Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yatırım arazisi tahsis edilmektedir.
KDV İadesi:
Asgari sabit yatırım tutarı 500 milyon TL’nin üzerindeki stratejik yatırımlar kapsamında gerçekleştirilen bina-inşaat harcamaları için tahsil edilen KDV iade edilmektedir.
Araştırma ve geliştirme destekleri
1)Ar-Ge Kanunu
Türkiye’deki Ar-Ge Kanunu, bir Ar-Ge merkezinde en az 50 personel istihdam edilmesi koşuluyla Türkiye’deki Ar-Ge yatırım projelerine özel teşvikler sağlamaktadır. Yeni kanun çerçevesinde 2024 yılına kadar yararlanılabilecek olan teşvikler aşağıdaki gibidir:
- Araştırmacı sayısının 500’ün üzerinde olması durumunda Ar-Ge harcamalarının % 100’ü şirketin vergi matrahından düşülecek; bu indirime ek olarak, söz konusu faaliyet yılında bir önceki yıla kıyasla Ar-Ge harcamalarında görülen artışın % 50’si de şirketin vergi matrahından düşülecektir.
- İşçiler için gelir stopaj muafiyeti (Bu madde 31.12.2023 tarihine kadar geçerli olacaktır.)
- Sosyal güvenlik primlerinde, işveren payına 5 yıl süre ile % 50 muafiyet
- Düzenlenecek evraklarda damga vergisi muafiyeti
- Yeni bilim adamları için 100.000 TL’ye varan teknolojik girişim sermayesi
- Kamu kurumları ve uluslararası organizasyonlar tarafından sağlanan bazı fonların vergi matrahından düşülmesi
- Kiralamaya hazır ofisler ve altyapı tesisleri sağlanmaktadır.
- Yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde edilen kârlar 31.12.2023 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden muaftır.
- TGB içinde üretilen uygulama yazılımlarının satışı 31.12.2023 tarihine kadar KDV’den muaftır.
- TGB’lerde istihdam edilen araştırmacılar ile yazılım geliştirme ve Ar-Ge personeline ödenecek maaşlar 31.12.2023 tarihine kadar kişisel gelir vergisinden muaftır.
- 31.12.2024 tarihine kadar beş yıl boyunca SGK primi işveren payının % 50’si devlet tarafından karşılanacaktır.
3)TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) ve TTGV (Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı), Ar-Ge projeleri için Ar-Ge masraflarını karşılamakta ve/veya sermaye kredisi vermektedir.
TÜBİTAK teşvikleri kapsamına giren projeler şunlardır:
- Kavram geliştirme
- Teknolojik araştırma ve teknik fizibilite araştırması
- Konseptin tasarıma dönüşmesi sürecinde laboratuvar araştırmaları
- Proje ve çizim faaliyetleri
- Prototip üretimi
- Pilot tesis inşaatı
- Test üretimi
- Patent ve lisans araştırmaları
- Ürün tasarımından kaynaklanan satış sonrası sorunlarla ilgili faaliyetler
KOBİ’lere sağlanan teşvikler aşağıda belirtilenleri kapsamaktadır:
- Gümrük vergisi muafiyeti
- Yurt dışından ya da iç piyasadan tedarik edilen makine ve teçhizat için KDV muafiyeti
- Bütçeden kredi temini
- Kredi garanti desteği
Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB), KOBİ’leri güçlendirmek amacıyla finansman temini, araştırma ve geliştirme (Ar-Ge), ortak tesisler, piyasa araştırması, yatırım alanları, pazarlama, ihracat ve eğitim gibi destek unsurları sağlayarak önemli katkılarda bulunmaktadır.
Sanayi Tezi (SANTEZ) programı
Üniversite iş birliğiyle gerçekleştirilecek yeni teknoloji adaptasyonu, süreç geliştirilmesi, kalite artırılması ve çevresel değişim projeleri için sağlanan doğrudan finansal destek aşağıdaki gibidir:
- Proje bütçesinin maksimum % 75’i doğrudan hibe olarak desteklenebilir.
- Proje süresi 3 yıldır, bu süre 6 ay uzatılabilir.
- Laboratuvar analizleri ve test malzemeleri desteklenmektedir.
- Başvuru dosyası 4 ay içinde kabul edilebilir. Proje denetim komitesi bağımsız olarak çalışmaktadır.
Teknoloji geliştirme projelerine yönelik krediler
Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV); teknoloji geliştirme, yenilenebilir enerji üretimi, enerji verimliliğinin artırılması ve çevresel etkilerin azaltılması projeleri için uzun vadeli faizsiz krediler sunmaktadır.
Çevre projelerine yönelik destekler aşağıdaki gibidir:
- Proje başına maksimum katkı oranı % 50’dir.
- Proje başına maksimum bütçe 1 milyon ABD dolarıdır.
- Geri ödeme süresi, bir yıllık ödemesiz dönem de dâhil olmak üzere projenin başlangıcı itibarıyla toplamda 4 yıldır.
- İstihdam öncesi eğitim sürecinde kursiyerler ve İŞKUR’da kayıtlı işsiz adaylar için doğrudan maaş desteği (kısmi maaş = 15 TL/gün)
- SGK primleri (iş kazaları ve mesleki hastalıklar) İŞKUR tarafından karşılanmaktadır.
- Eğitmenin ücreti, elektrik ve su faturaları gibi program masrafları işverene kısmi olarak İŞKUR tarafından ödenmektedir. Toplam tutar, stajyer başı ücret üzerinden hesaplanır ve işverenin sağlanan hizmetleri İŞKUR’a fatura etmesi gerekmektedir.
- İŞKUR söz konusu eğitim programında işvereni (şirketi) hukuki taraf olarak kabul etmektedir.
- Program sonrasında eğitim gören belirli sayıda (oranda) kursiyerin istihdam edilmesi gerekmektedir.
- İstenilen programa yönelik meslek okulları Bakanlık kararına istinaden açılabilir.
- Mevcut bir meslek lisesinde talep edilen programların adaptasyonu, eğitim takımına yönelik genel masraflar Bakanlık tarafından desteklenebilmektedir.
İhracata yönelik devlet teşvikleri